- Home
- Gelijke kansen voor ieder kind
Gelijke kansen voor ieder kind
In Nederland bestaat grote sociale, culturele en economische ongelijkheid tussen verschillende mensen en groepen. Er is een kloof tussen arm en rijk, jong en oud, wit en gekleurd en praktisch en theoretisch opgeleid. In het onderwijs is de kansenongelijkheid groot.
Waar je wieg staat maakt uit
Nieuw onderzoek (december 2020) van CPB stelt dat “kinderen van laagopgeleide ouders of ouders met een laag inkomen op de basisschool met een achterstand beginnen, die ze hun gehele schoolcarrière niet meer inhalen.” Recent onderzoek (maart 2020) op www.kansenkaart.nl bevestigt deze ongelijkheid. Kwetsbare kinderen raakten nog eens verder achterop door de sluiting van de scholen tijdens de coronacrisis. De Staat van het Onderwijs 2021 (april 2021) roept zelfs op om nu de kans te grijpen om onderwijs na de coronapandemie structureel te verbeteren, omdat veel kinderen al vóór de coronapandemie een achterstand hadden.
Achterstand in kwetsbare wijken
Kinderen kunnen niet in gelijke mate van het onderwijs profiteren. Dat klinkt misschien gek; in een land als Nederland is dit toch goed geregeld? Maar niets is dus minder waar. Leerlingen op basisscholen in kwetsbare wijken hebben een enorme achterstand ten opzichte van leeftijdsgenoten in andere wijken. Talent blijft hierdoor onderbenut. De documentaire Klassen, recent uitgezonden door HUMAN bracht de kansenongelijkheid onder kinderen zeer indringend in beeld (kijk hier terug). En ook vele instanties spreken hun zorg hierover uit, want de achtergrond van een kind mag natuurlijk nooit bepalen welke kansen hij of zij krijgt!
zorgen om kansenongelijkheid
- “De kansenongelijkheid die de inspectie de afgelopen jaren vaststelde kan leiden tot een tweedeling. Bijvoorbeeld tussen de grote groep leerlingen die goed toegerust ons onderwijs verlaat, en de leerlingen die zonder goede beheersing van de basisvaardigheden en zonder goede kansen de maatschappij in gaan. Voor de pandemie nam die ongelijkheid niet af, door allerlei oorzaken en ondanks alle goede intenties.” Inspectie van het onderwijs in de Staat van het Onderwijs 2021 14 april 2021
- “Het onderzoek op kansenkaart.nl bevestigt een pijnlijk gegeven: kinderen uit gezinnen met een relatief laag inkomen krijgen vaker dan gemiddeld een schooladvies dat lager is dan het advies dat uit hun eindtoets komt. Omdat het schooladvies leidend is bij de toelating tot een middelbare school, kan een te laag advies grote gevolgen hebben voor de schoolloopbaan van een kind.” – de Volkskrant 9 april 2021
- “Nederland is minder vlak dan we weleens denken. Dit gaat niet over bergen, maar over kansen. De plek waar je opgroeit, bepaalt voor een groot deel je kans op een welvarend leven – ook binnen Nederland. Vooral als je opgroeit in een arm gezin.” – NRC Handelsblad 5 maart 2021
- “Schoolsucces zou niet afhankelijk moeten zijn van de achtergronden van leerlingen, zoals het inkomen of opleidingsniveau van hun ouders. Maar dat is vaak wél zo en dit probleem wordt niet kleiner. Integendeel, uit verschillende onderzoeken blijkt dat de kansenongelijkheid toeneemt in het Nederlandse onderwijs.” – website SLO 11 februari 2021
- “Ik zie nu op zoveel terreinen die ongelijkheid toenemen. In het onderwijs, in de zorg, in de steden, die voor heel veel groepen ontoegankelijk worden, op de arbeidsmarkt. En die optelsom maakt het zo enorm actueel en dringend om het aan te pakken.” – Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en oud-minister van Onderwijs bij BNR Nieuwsradio 27 januari 2021
- “Vóór de coronacrisis vormden ongelijke kansen in het onderwijs al een probleem, maar die verschillen zijn nu groter geworden. Kinderen uit kwetsbare gezinnen hebben meer last van de coronacrisis. Bijvoorbeeld omdat ouders niet goed kunnen helpen bij hun schoolwerk.” – Onderwijsraad: investeer in kansengelijkheid en ‘corona-proof’ toetsen (NOS)
- Door het sluiten van de basisscholen groeit de kloof tussen kwetsbare kinderen en kinderen die uit beter gestelde gezinnen komen. Dat zegt Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer in gesprek met NU.nl.
- “Ik denk dat iedereen het ermee eens is dat het onrechtvaardig is wanneer de plek waar je geboren wordt, je kansen bepaalt. Onderwijs moet de grote gelijkmaker zijn, maar is nu de plek waar ongelijkheid vaak zichtbaar wordt. Als je een sterke thuissituatie hebt, bewandel je betere wegen.” – Marjolein Moorman, wethouder Onderwijs, Armoede en Inburgering in Amsterdam
- “Het rapport laat zien dat leerlingen met lager opgeleide ouders, veelal een voorspeller voor een lagere sociaal economische status, in alle fases in de schoolloopbaan minder kansen hebben én dat dit effect stapelt. Zo nemen leerlingen met lager opgeleide ouders minder vaak deel aan vroeg- en voorschoolse educatie, ronden zij minder vaak de middelbare school af, en bereiken zij minder hoge niveaus dan hun medeleerlingen met hoger opgeleide ouders. Dezelfde patronen zijn te zien in deelname aan het vervolgonderwijs en op de arbeidsmarkt. De overgangen binnen onderwijs vergroten de ongelijkheid.” – VO-raad over jaarlijkse onderwijsrapport Education at a Glance
- “Sociale afkomst wordt steeds bepalender voor schoolsucces en gelijke prestaties leiden niet tot gelijke kansen.” – Birgit Kooijman in NRC Handelsblad.
- “Dat de kansen zó ongelijk zijn verdeeld, is erger dan ik dacht. Het moet echt anders,” – Hans Spekman, directeur van het Jeugdeducatiefonds naar aanleiding van een recent onderzoek van Stichting Kinderpostzegels en het Jeugdeducatiefonds.
- “De onderwijsinspectie laat nu voor het zoveelste jaar op rij zien dat ons onderwijs grote problemen kent als het gaat om de kansengelijkheid van kinderen, jongeren en studenten. De tijd van praten is nu echt voorbij. Het is de hoogste tijd voor acties.” – ISO-voorzitter Rhea van der Dong
- “Gebleken is dat kinderen in minder goede buurten vaak naar minder goed bekend staande scholen gaan, en dat kinderen uit welvarende gezinnen vaker naar goed bekend staande scholen gaan, zelfs al moeten ze daar soms een flink eind voor omfietsen. De ongelijkheid in onderwijskansen is een voorbode voor grotere sociaaleconomische ongelijkheid later,” – Herman van de Werfhorst en Erna van Hest.
- “Het lerarentekort bedreigt de kwaliteit van het onderwijs en vergroot de ongelijkheid omdat er vooral te weinig leraren zijn voor scholen in minder bedeelde wijken.” – Staat van het onderwijs 2019
- “Twee kolossale problemen, de kansenongelijkheid en het grote aantal slechte lezers, worden niet aangepakt en zullen verergeren.” – Aleid Truijens in de Volkskrant over curriculum.nu, dat nieuwe kerndoelen en eindtermen voor het onderwijs ontwikkelt.
Hoe zorgen we voor meer kansengelijkheid?
Het is erg verontrustend om al deze zorgen zo op een rijtje te zien staan. Hoe zorgen we voor meer kansengelijkheid? Sommige mensen zijn sceptisch. Zo betoogden Michael Merry en Geert Driessen een tijd geleden in de Volkskrant dat de kwalijke ongelijkheden in het Nederlandse schoolsysteem nooit echt zullen verdwijnen: “Steeds worden dezelfde voorstellen gedaan om onderwijsongelijkheid te bestrijden. […] Hoe belangrijk deze voorstellen ook mogen zijn, geen daarvan zal naar ons idee de status quo wezenlijk veranderen.”
Onverdiende voordelen
Merry en Driessen stellen dat de kansenongelijkheid alleen kan verminderen, als “er iets gedaan wordt aan de ‘onverdiende’ voordelen die sommige kinderen van hun ouders meekrijgen,” zoals bezoek aan musea, samen naar de bibliotheek gaan, carrièreadvies of het hebben van een sociaal netwerk dat er voor zorgt dat een kind de beste opleiding krijgt. Maar het is volgens hen niet haalbaar om deze ongelijkheid weg te nemen.
OPLOSSINGEN
al meer dan 17.000 kinderen bereikt
Maar… Merry en Driessen gaan in het artikel totaal voorbij aan de talloze, succesvolle Nederlandse initiatieven die, via het onderwijs, wezenlijk bijdragen aan gelijke kansen voor kinderen. De projecten van Move bereikten inmiddels al meer dan 17.000 kinderen en jongeren die minder kansen krijgen dan hun leeftijdsgenootjes. Bijvoorbeeld leerlingen van scholen in kwetsbare wijken. Zij hebben vaak een aanzienlijke achterstand ten opzichte van leeftijdsgenoten in andere wijken, onder andere doordat het lerarentekort vooral deze scholen raakt. Door corona worden die achterstanden alleen maar groter. Daarom ontwikkelde Move speciale, digitale projecten om ook in coronatijd kinderen uit kwetsbare wijken te ondersteunen.
Al elf jaar werkt Move aan precies de dingen die door Merry en Driessen als niet haalbaar worden bestempeld: we laten leerlingen die minder kansen krijgen dan hun leeftijdsgenoten zien dat de wereld groter is, brengen hen in contact met mensen die ze anders niet zo snel tegen zouden komen en geven kinderen mogelijkheden die voor hen niet vanzelfsprekend zijn.
(Digitaal) uitstapje naar het studentenleven
Een belangrijk onderdeel van onze basisschoolprojecten is bijvoorbeeld een (digitaal) uitstapje naar het studentenleven. De kinderen krijgen een op maat gemaakt mini-college over criminologie, doen proefjes onder leiding van een student scheikunde of ze maken voor de eerste keer kennis met sporten als roeien, rugby of klimmen via een student van een sportvereniging. Move laat de leerlingen zien wat het inhoudt om te studeren, juist omdat deze kinderen vaak niet de kans krijgen om deze optie te ontdekken. Zoals een docent het mooi verwoordde: “De kinderen beseffen dat de studenten ook van dezelfde afkomst kunnen zijn, dezelfde ideeën kunnen hebben en dezelfde muziek kennen en dat het studentenleven misschien minder ver weg is dan ze denken.”
Ook in coronatijd zorgen we dat leerlingen hun perspectief verbreden. Studenten vertellen (online) over hun studie én leren ook veel van de kinderen. Voor allebei een blikverruimmende, bubbelbrekende ervaring die zo belangrijk is om kansenongelijkheid tegen te gaan.
VERBINDING
Horizontale verzuiling
Merry en Driessen scheppen dus een vrij pessimistisch beeld, maar Move kijkt liever in mogelijkheden. Gelukkig zijn wij niet de enigen: een denktank van prominenten uit het bedrijfsleven en de publieke sector sprak in het rapport Onrust in voorspoed hun zorg uit over de groeiende ‘horizontale verzuiling’: hoger- en lageropgeleiden komen nauwelijks meer in aanraking met elkaar. De oplossing ligt volgens hen in de wijk: “stadsbuurten zijn bij uitstek plekken waar mensen met diverse achtergronden elkaar kunnen tegenkomen en helpen, maar dat gebeurt niet genoeg,” aldus Frans Blom in het NRC Handelsblad.
Blikverruimend werken
Daar zijn wij het roerend mee eens; Move organiseert al tien jaar lang projecten in kwetsbare wijken om ontmoeting tussen verschillende mensen binnen de wijk en daarbuiten te stimuleren. Al onze projecten werken blikverruimend. Niet alleen bij de kinderen, maar ook bij de studenten die meedoen met Move en de wijkbewoners waarvoor de kinderen een project organiseren. Move verbindt! Daarmee leveren we niet alleen een positieve bijdrage aan de kansengelijkheid van kinderen, we helpen ook mee om de tweedeling in de maatschappij tussen groepen van verschillende sociale en culturele achtergrond tegen te gaan.
Kansenongelijkheid verkleinen
Ook De Gelijke Kansen Alliantie, opgesteld door het ministerie van OCW pleit voor verbinding om kansenongelijkheid te verkleinen: rolmodellen kunnen het perspectief van kinderen verbreden, zodat zij ontdekken welke mogelijkheden zij hebben in de maatschappij. Uit een recent onderzoek van Stichting Kinderpostzegels en het Jeugdeducatiefonds bleek eveneens dat het veel waarde heeft om kinderen te laten zien dat de wereld groter is en om hen met anderen in contact te brengen.
DE WERELD VERANDEREN
Talenten ontdekken en inzetten
Maar het stopt niet bij het vergroten van de wereld van kinderen, het is minstens zo belangrijk dat zij ontdekken hoe ze hun wereld kunnen veránderen. In al onze projecten laten wij leerlingen hun talenten ontdekken en inzetten voor hun omgeving. Met hulp van studenten bedenken zij hoe ze hun buurt willen verbeteren en voeren ze dat ook uit.
Samen in actie
Precies zoals in het rapport Onrust in voorspoed wordt bepleit, laten we studenten en leerlingen samen in actie komen voor de wijk van de kinderen. Voor studenten is dit een waardevolle ervaring; ze komen buiten hun studentenbubbel en leren een wijk in hun studentenstad beter kennen. De kinderen merken door actief te zijn in hun eigen buurt wat ze kunnen bereiken en welke impact ze op hun eigen leefomgeving kunnen hebben. Zo krijgt hun zelfvertrouwen een boost en krijgen ze de kans te ontdekken hoe waardevol ze zijn voor de wereld om hen heen.
SAMEN STERK
Wij zijn ervan overtuigd dat er nog veel meer mogelijk is om kinderen gelijke kansen te geven, en samen staan we sterker. Daarom werken we samen met heel veel maatschappelijke organisaties, bedrijven, instellingen, studenten en scholen. We kijken graag hoe wij met jou kunnen samenwerken om te zorgen voor meer kansengelijkheid bij kinderen. Neem contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken!