Academie Tien is verdeeld in units, waar meerdere leerlingen van verschillende leerroutes, niveaus, leeftijden en achtergronden bij elkaar komen en enkele jaren met elkaar optrekken. René: “We zijn echt een stadse school, met leerlingen en docenten met diverse culturele achtergronden. School is eigenlijk een soort mini-maatschappij, waarin leerlingen samen leren omgaan met verschillen. Dat maakt dat naast een vak leren en een mooi eindexamencijfer halen, burgerschapsvorming minstens zo belangrijk is.”

De wereld is groter dan jijzelf

Voor René is burgerschap dan ook niet zomaar een onderwijsexperiment. Het raakt aan zijn persoonlijke visie op burgerschap. “In de kern vind ik dat je pas zelf mens wordt, als je iets voor een ander betekent. Pas dan leer je dat de wereld groter is dan jijzelf en dat je elkáár nodig hebt. Ik wil dat alle leerlingen deze belangrijke waarde ervaren.” De eerste stap naar burgerschap? Volgens René is dat leerlingen vertrouwd maken met wat zich in de samenleving voordoet. 

“Als je burgerschap zo inricht dat je leerlingen ervaringen wilt laten opdoen buiten school, dan heb je partners nodig om dat samen te ontwikkelen”, legt René uit. “We hebben de buitenwereld nodig om die ervaringen op te doen. Ook wil je dat leerlingen daarop reflecteren, naast alle vakken. Hoe vorm je je als mens? Hoe kijk je naar de samenleving? Hoe verhoud je je tot wat er allemaal gebeurt in de wereld? Vanuit die gedachte ontstond de samenwerking met Move.”

Move en Academie Tien: samen bubbels doorbreken

Move en Academie Tien werken samen onder de noemer ‘Buurtschool’. Dit jaar worden er op Academie Tien meerdere projecten van Move gedraaid met speciaal maatwerk –Move je Buurt, de Move Denktank, Move Your World én What’s Next. Hiermee worden zo’n 425 leerlingen in één schooljaar bereikt. Daarnaast helpt Move bij het organiseren van ‘Maatschappelijk betrokkenheidsdagen’, waarbij honderden jongeren tegelijkertijd aan de slag gaan voor een organisatie in de stad.

Berdien van Move ondersteunt docenten van Academie Tien bij het vertalen van maatschappelijke thema’s naar concrete lesprogramma’s, om zo de programma’s van Move te verstevigen. René: “Op die manier zorgen we ervoor dat een docent niet alleen meegaat als begeleider, maar ook helpt om die specifieke leersituatie buiten de schoolmuren te realiseren.” Daarnaast verbindt Berdien partners in de stad aan de school en versterkt zij de samenwerking tussen de stad en de school op duurzame wijze.

Een kijkje achter de schermen

Hoe ziet zo’n dag bij een andere organisatie er dan precies uit? René: “Leerlingen gaan bijvoorbeeld naar de Bloedbank, waar ze een hele dag meelopen en achter de schermen kijken. Daar zien ze: sommige mensen hebben bloed nodig en andere mensen geven bloed. Bovendien is het een organisatie die voor een deel draait op vrijwilligers. Zo realiseren ze zich dat bloeddonatie een hele wereld op zich is.”

Zulke ervaringen verbreden niet alleen hun blik, maar inspireren ook tot verdere actie in de toekomst. “Een aantal van deze leerlingen zijn later misschien bereid om een EHBO-diploma te halen. Dan leid je een leerling op die straks, als er iets gebeurt op straat, niet wegloopt, maar te hulp kan schieten.”

Enthousiaste bondgenoten

René ziet dat veel scholen inmiddels mooie plannen hebben gemaakt rondom burgerschap. Toch loopt het daar vaak op vast. “Burgerschap is meer dan alleen een leuk uitje of iets wat je simpelweg afvinkt”, legt René uit. Het is volgens hem juist de kunst om ervoor te zorgen dat burgerschapsonderwijs een vast onderdeel wordt van je beleid.

Hij daagt andere scholen daarom uit tot zelfreflectie: “Kijk als school eens in de spiegel: kloppen onze randvoorwaarden? Besteden we genoeg tijd aan burgerschapsonderwijs, ook in de teams? Dragen de collega’s dat uit, ook binnen hun eigen vak? Je moet er zelf de waarde van inzien. Daarnaast heb je sterke bondgenoten nodig om burgerschapsonderwijs naar een hoger niveau te tillen.”

Inmiddels heeft Academie Tien samen met Move al meerdere successen geboekt. René: “Waar ik trots op ben is dat wij steeds duidelijker vertellen waarom we dit doen, zodat leerlingen ook bewuster op stap gaan. Daarnaast worden organisaties steeds vaker enthousiaste bondgenoten. Ze laten ons bijvoorbeeld weten dat ze de volgende keer ook beschikbaar willen zijn en graag meedenken over het programma. Op hun beurt leren ze ook mede verantwoordelijkheid te nemen voor de vorming van een nieuwe generatie én met hen om te gaan als toekomstige burgers die zich willen inzetten voor een ander.”

Tegen de verharding in

In een tijd van polarisatie is actief burgerschap belangrijker dan ooit. Door jongeren samen te laten werken aan concrete maatschappelijke uitdagingen, leren ze elkaars werelden kennen en ontstaat er wederzijds begrip – iets wat je in het klaslokaal alleen niet bereikt. Ook René ziet burgerschapsonderwijs als noodzakelijke tegenbeweging. “Iedereen die maatschappelijk betrokken is, maakt zich zorgen over de verbinding in de samenleving. Juist daarom is wat we doen zo belangrijk. Zo gaan we tegen die verharding in, kunnen we elkaar blijven opzoeken, en krijgen én houden we compassie voor elkaar.”

Academie Tien probeert dit samen met Move concreet vorm te geven. “Als er zich in de klas iets afspeelt wat te maken heeft met polarisatie, dan geven we dat aandacht. We hebben vwo-leerlingen bijvoorbeeld mee op een stadswandeling genomen met voormalig daklozen. Zo bekeken ze de stad door andere ogen en begrepen ze veel beter waarom mensen eigenlijk op straat belanden, wat het betekent om niet meer aangekeken te worden, en welke steun nodig is om weer op te krabbelen.”

Iets voor een ander doen

Nu hij met pensioen is, blikt René terug én vooruit: “Scholen kunnen een tegenverhaal bieden tegen de hokjesgeest en het terugtrekken op je eigen eilandje. Het gaat niet om ‘jij en wij’ - we doen dit samen. Kijk als school naar burgerschap als een soort zuurdesem – blijf initiatieven nemen en elkaar opzoeken.” Dit is volgens hem dan ook hét moment om de uitwisseling tussen leerlingen en de maatschappij actief te stimuleren.

Als René één tip zou mogen geven aan andere scholen rondom burgerschap? “Investeer nú in bondgenootschappen, zoals stichting Move. Maak er genoeg tijd en aandacht voor vrij. Want anders blijft het bij mooie plannen. Zorg ervoor dat burgerschap verweven raakt in het DNA van je school.”